Neandertal // Rebecca Wragg Sykes

OKUMA PARÇASI

SUNUŞ

Zamanın dışından bir ses dolduruyor mağarayı. Dalgaların kıyıya vurmasının ya da geriye çekilmesinin sesi değil bu; Deniz yakıcı soğuk havanın etkisiyle kaçışıyor ve buzdan bir zırhla çarpışan dağlar kaşlarını çatıyor. Şimdi, sert duvarlar yavaşlayan bir nabzı izleyen sakin, yumuşak soluğu sarmalıyor. Hem resmen hem mecazen dünyanın sonunda, İberya’da son Neandertal Akdeniz’in uzak ufku boyunca alçalmış parıldayan güneşe şahitlik ediyor. Çakmaktaşı karası gökyüzü aydınlanıp kurşuni şafağa dönerken, kaya güvercinlerinin yumuşak ötüşleri, aç çocuklar gibi haykıran kayıp martıların keskin ciyaklamalarıyla çarpışıyor. Fakat artık bebekler yok, insanlar kalmadı; kaybolan yıldızları izlerken yanında olacak, son soluğu havaya karışana dek nöbet tutacak kimse yok. Yaklaşık kırk bin yıl sonra okyanuslar tekrar yükseldi; tuz, hafifçe havaya karışıyor, aynı mağaranın duvarları seslerle, müzikle, ataların hayali için yakılan ağıtla çınlıyor.

Cebelitarık’ta, Gorham Mağarası’ndayız. Yıl 2014. Arkeologlar ve antropologlar, Neandertaller hakkında düzenlenen pek çok konferanstan birine katılmak için Avrupa’nın bu huzurlu güney ucunda her yıl bir araya gelirler. Fakat o sene özel bir olay cereyan etti. Katedral benzeri büyük mağaraları ziyaret eden heyetin içinde biyoloji profesörü Doug Larson ya da diğer bir deyişle müzisyen Kid Coma da vardı. Gitarının tellerini tıngırdatmaya başladı, “Last man standing” [Yaşayan son insan] şarkısını söyledi. Bilinen en yeni Neandertal arkeolojisi buluntularının bazıları İberya Yarımadası’ndan ve bu mağaralardan elde edildi. Larson’ın sesinin devasa taş odada yankılandığı o birkaç dakika boyunca sunumlarla, hararetli tartışmalara yol açan kuramlarla ya da taş aletleri sınıflandırmanın ayrıntılarıyla ilgili mesleki kaygıların sesi kesiliyor. Meslektaşları öylece dinliyor, insanın uzak geçmişle bağlantı kurma dürtüsü devreye giriyor. Bu tuhaf, dokunaklı ânı siz de deneyimleyebilirsiniz, çünkü biri bunu kaydetmeyi akıl etmiş. YouTube’da bulabilirsiniz.

Binlerce yıllık mezarlara söylenen bu serenat, bilimin arkasında duran insanlara samimi bir umut ışığı oluyor. İtinayla hazırlanmış nesnel, bilimsel sunumlar sona erince, kafelerde ve barlarda zaten arkadaş olan meslektaşlar arasında samimi, hatta tutkulu tartışmalar çıkıyor. Sohbetler “rüyaları süsleyen” kazı alanlarından, bilinenlere karşı bilinmeyenlere kadar uzanıyor; tümü de “Neandertallerin kim olduğuyla ilgili o güç anlaşılır gerçekliği bir an için bile olsa görmeyi başarabilecek miyiz” sorusunun etrafında dolaşıyor.

Elinizdeki kitap, bu tartışmalara açılan bir pencere. Neandertalleri daha önce işitmiş ya da işitmemiş olanlar için, konuya belli belirsiz ilgi duyan amatör uzmanlar için, hatta kendi eski dünyalarını araştıracak kadar şanslı bilim insanları için kaleme alındı. Çünkü bu gitgide büyüyen bir iş: Bilgi ve teorinin dolambaçlı yolları, onları rotadan sapmaya hatta U dönüşü yapmaya zorlayan yeni buluşlarla kesişiyor. Muazzam miktardaki bu bilgiyi işlemek oldukça zor; Neandertallerle ilgili akademik çalışmaların tamamını boş verin, kendi alt branşlarında yayımlanan her yeni makaleyi okumaya bile sadece bir avuç uzmanın vakti vardır. En deneyimli araştırmacının bile yeni keşifler karşısında ağzı açık kalır.