Novasen // James Lovelock

OKUMA PARÇASI

ÖNSÖZ

James Lovelock’un muhtemelen sonuncu kitabı olacak bu çalışmasını bitirmesine yardım etmek büyük bir onur. “Muhtemelen” diyorum çünkü deneyimlerim bana Jim’in bir sonraki adımını asla tahmin etmemeyi öğretti. Artık çok yaşlı bir adam olsa da sessiz bir emeklilik dönemi onun için çok düşük bir ihtimal, yine de bir e-posta mesajında kabul ettiği üzere bu fikri arada değerlendiriyor.

“Artık yüz yaşıma yaklaştığımdan katkımın daha az olacağına inanmak kolay. Bir maraton koşar gibi karşımdaki şu son tepeyi de koşmak için çetin bir mücadele verdiğimi biliyorum. Çabalamaya son verip koşuyu tamamlamayı genç koşuculara da bırakabilirim pekâlâ.”

Bunu okuduğumda güldüm; birincisi, Jim’in yerini alan bir genç koşucu hayal etmekte zorlandığımdan, ikincisi, ona inanmadığımdan. Gerçek şu ki her zaman yeni fikirler, yeni bakma biçimleri, yeni düşünme biçimleri olduğundan her zaman başka bir kitap da olabilir. Onunla bu kitap üstünde çalışırken düşünmeyi bırakıp açıklamaya geçmesini istedim mecburen, aksi takdirde bu iş hiç bitmeyecekti.

Jim’in hayal gücü korkutucu derecede keskin olduğu gibi heyecan verici şekilde de beklenmedik. Bir keresinde onu, çok parlak ve çok ciddi insanların katıldığı bir akşam yemeği davetinde sessiz sedasız otururken görmüştüm, sonra o ana kadar konuşulan her şeyi altüst eden tek bir cümle sarf edip onları sessizliğe gömmüştü. Onunla hemfikir insanları gördüğünde de hep kuşkulanır zaten, “Nerede hata yapıyoruz?” diye sorar. Sürekli kendi fikirlerini çürütecek kanıtlar, farklı bakış açıları arar, bilimsel fikirlerin temel özelliğinin belirsizlik olduğunda ısrarcıdır. Bu da onun fikirlerini iyice kuvvetlendirir, onlarca defa yıkılasıya sınanmış fikirlerdir çünkü. Elbette bütün biliminsanlarının zaten böyle düşünmesi ve çalışması gerekir, ama birçoğu böyle yapmaz, Jim’in son yıllarda kendisine mühendis demeyi tercih etmesinin nedeni de budur işte.

Jim’le ilk karşılaşma sersemletici olabilir. Ben onunla ilk kez yıllar önce Coombe Mill’deki laboratuvarında tanışmıştım. Onu hiç anlamamıştım, hatırlıyorum, bildiğimi sandığım dünyadan son derece farklı bir dünyaya geldiğimi düşünmüştüm. Jim bana Gaia hipotezini anlatmıştı ama ben o fikri anlayamamıştım, belki de bu yeni kitabında söylediği gibi, sıradan mantıksal biçimlerle ifade edilebilir olmadığı için anlamamıştım. Karmaşık olduğu için değil (gerçi ayrıntıya inildiğinde karmaşıktır) ama özünde el değmemiş bir yalınlığı olduğu için. Yaşam ile Dünya etkileşim içinde bir bütündür ve gezegen tek bir organizma olarak görülebilir: İşte bu kadar. Bunu ilk anladığımda bana tüm çıplaklığıyla o kadar bariz bir gerçek gibi göründü ki kimsenin buna karşı çıkamayacağını düşündüm. Ama aslında o zamanlar herkes buna karşı çıkıyordu. Bazıları hâlâ karşı çıkıyor, bazıları Gaiacı ama öyle değilmiş gibi davranıyor, yine de çoğu kişi Jim’in yaşamımızı ve gezegenimizi anlama biçimimizi sonsuza dek değiştirdiğini artık teslim ediyor.