Hayvanların Gizli Yaşamı // Peter Wohlleben

OKUMA PARÇASI

ÖNSÖZ

Tavukları kandıran horozlar? Yas tutan dişi geyikler? Utanan atlar? Daha birkaç yıl öncesine kadar tüm bunlar kulağa saçma düşünceler, besledikleri hayvanlarla samimiyeti ilerletmek isteyen hayvanseverlerin hüsnükuruntuları gibi geliyordu. Ben de onlardan farklı değildim, zira hayatım boyunca hayvanlarla iç içe oldum. İster annemle babamın beni anne belleyen civcivleri, isterse ormancı evinde bizimle birlikte yaşayan ve neşeli melemeleriyle gündelik yaşamımızı zenginleştiren keçiler ya da ormandaki günlük teftişlerimde karşılaştığım diğer hayvanlar olsun, kendime hep şunu sordum: Kafalarından neler geçiyor acaba? Biliminsanlarının uzun yıllar iddia ettiği gibi, duygular dağarcığının tamamı gerçekten sadece biz insanlara mı mahsus? Yaratılış gerçekten de bize has biyolojik bir yol açmış olabilir mi? Bilinçli, dolu dolu bir hayat yalnızca bize mi bahşedilmiş?

Bu soruya “evet” cevabını verebilseydik, bu kitap burada biterdi. Zira insan biyolojik tasarım anlamında çok özel olsaydı, kendini diğer türlerle kıyaslayamazdı. Hayvanlarla empati kurmanın bir anlamı da olmazdı, çünkü içlerinden neler geçtiğini hiçbir şekilde tahmin edemezdik. Neyse ki doğa daha ekonomik bir seçenekte karar kılmıştır. Evrim, bir bilgisayar sistemine benzer biçimde, zaten mevcut olanları “sadece” değiştirip uyarlamıştır. Windows 10’dan önceki sürümlerin işlevleri Windows 10 için de hâlâ nasıl geçerliyse, ilk atalarımızın genetik programları da bizde işlemeye devam ediyor. Ve soyağaçları milyonlarca yıllık bir süreçte bu çizgiden sapan diğer tüm türlerde de. Dolayısıyla benim anlayışıma göre üzüntünün, acı ya da sevginin iki ayrı türü yok. Bir domuzun bizim gibi hissettiğini söylemek kulağa cüretkâr bir iddia gibi gelebilir. Fakat domuzun bir tarafı incindiğinde kendini bizden daha az kötü hissetmesi olasılığı hemen hemen sıfırdır. Bazı biliminsanları şimdi “yok artık” diyecek, bunun  kanıtlanmadığını söyleyecektir belki. Doğru, asla da kanıtlanamayacak. Sizin de benim gibi hissedip hissetmediğinizi de hiçbir zaman kanıtlayamam sonuçta. Hiç kimse bir insanın içinde olup bitenleri bilemez, örneğin tene batırılan bir iğneyi yeryüzünün yedi milyar sakininin tümünün de aynı yoğunlukta hissettiğini kimse kanıtlayamaz. Ne var ki insanlar duygularını kelimelerle ifade edebiliyor ve bu paylaşım, duygular söz konusu olduğunda tüm insanların benzer düzlemde olduğu ihtimalini kuvvetlendiriyor.

Nitekim mutfakta bir kâse mantıyı mideye indirdikten sonra masum bir yüz ifadesi takınan köpeğimiz Maxi, biyolojik bir yeme makinesi değil, kurnaz, sevimli bir üçkâğıtçıydı. Evde beslediğimiz hayvanları ve ormandaki akrabalarını dikkatle gözlemledikçe, salt insanlara atfedilen duyguları onlarda da gördüm. Bu durum sırf bana özgü değil elbette. Pek çok hayvan türünün bizimle aynı özellikleri paylaştığını düşünen araştırmacıların sayısı giderek artıyor. Kargalar arasında gerçek aşk? Tabii ki var. Akrabalarının isimlerini bilen sincaplar? Çoktan kanıtlandı. Nereye bakarsanız bakın, seven, birbirlerinin acısını duyan, birlikte olmaktan keyiflenen hayvanlar görürsünüz. Bu konularla ilgili çok sayıda bilimsel makale de mevcut artık, ama daracık alanlara odaklanan bu araştırmaların dili o kadar kuru ki okurken keyif almamız, hele hele konuyu daha iyi anlamamız pek mümkün değil. İşte bu nedenle tercümanınız olmak, heyecan verici bulguları sizin için gündelik dile aktarmak, yapbozun küçük parçalarını birleştirerek tablonun tamamını göstermek istiyorum. Etrafımızdaki hayvanlar âleminin bu kapsamlı tablosu, burada tasvir edilen türleri sabit genetik kodlarla hareket eden ruhsuz biyolojik otomatlar olmaktan çıkaracak, onları sadık dostlara ve sevimli yaramazlara dönüştürecek. Ve onların gerçekten sadık dostlar ve sevimli yaramazlar olduğunu, ormandaki bölgemde benimle birlikte yürüyüşe çıktığınızda, keçilerimiz, atlarımız ve tavşanlarımızla tanıştığınızda görebileceğiniz gibi, yaşadığınız yerlerdeki parklar ve ormanlarda da keşfedebilirsiniz. Hadi gelin öyleyse, başlayalım.