Lacan’da Aşk // Bruce Fink

OKUMA PARÇASI

SUNUŞ

Özgür Öğütcen

Bruce Fink’in okumaya başladığınız bu kitabı, sadece Türkçede değil, muhtemelen tüm dillerde aşk hakkındaki en kapsamlı psikanalitik incelemelerden biridir. Kitabın en kapsamlı incelemelerden biri sayılması, büyüklüğüyle boy ölçüşebilecek başka yapıtların olmamasına değil, psikanalitik açıklamanın, tabii ki Lacancı olanının, böylesine güncel bir konuya neresinden daldığını çok iyi gözler önüne sermesine dayanıyor.

Psikanaliz en başından beri, yani Freud onu yeni inşa etmeye başladığı zamanlardan bu yana aşk konusuyla yakından ilgilendi. Aşk ya da sevgi Freud açısından aslidir çünkü aşk ya da sevgi yeni dünyaya gelen bebeğin dünyayla, kendisiyle ve diğer insanlarla bağlantı kurmasının en temel yollarından biridir. Bebeğin dünyaya geldiği andan itibaren yakınlığa, beslenmeye, sıcak tutulmaya gereksinimi vardır. Bunlar onun ihtiyaçlarıdır. Biyolojik bir varlık olması hasebiyle insan yavrusu bu ihtiyaçları karşılanmadan varlığını sürdüremez. Bunlar onun için yaşamsal önemdedir. İşte Freud, en başta ihtiyaçlar düzeyinde bu konuyu ele alır. Freud için aşkın bir tanımı, insanın hayata ilk başladığında kendisinin bakımını sağlayanlara duyduğu bu yoğun ihtiyacın karşılanmasıyla bağlantılıdır. Bu tanımdan yola çıkarak, gelecekte kendisine tıpkı böyle veya benzer şekilde bakacak kişilere aşkla yönelmesi beklenir. Bu aşk tanımı büyük ölçüde biyolojik bir varlık olmamıza dayanır. Öte yandan, hepimiz kendi deneyimimizden biliyoruz ki sevdiğimiz, âşık olduğumuz kişileri sadece bakımımızı sağlamaları üzerinden seçmeyiz. Bundan daha fazlasını bekleriz!

İşte bu noktada Bruce Fink’in referans aldığı bir diğer isme, Fransız psikanalist ve psikiyatrist Jacques Lacan’ın teorilerine başvurmak gerek. Lacan pek çok kişiye göre Freud’dan sonra gelen en önemli psikanalisttir; onun teorisi aşk konusunu, bütün karmaşıklığı bir yana, anlamamızda bize rehberlik edebilir. Lacan dünyaya geldiğinde çocuğun biyolojik ihtiyaçları olduğunu yadsımıyordu ama insan yavrusunun diğer hayvan yavrularından farklı olarak dilin içine doğduğunu ortaya koymuştu. Çocuk daha doğmadan hakkında konuşulmaya başlanıyor, doğduğunda ve sonrasındaysa onun hakkında, ona yönelik, o bilmeden ya da doğrudan olsa da imalı biçimde onunla konuşulmaya devam ediliyordu. Kısacası insan yavrusunun insana ait dille çok ayrıcalıklı bir ilişkisi vardır. 

Tıpkı aşkın dille kurduğu imtiyazlı, özel ve kendine özgü tekil ilişki gibi. Aşkta da dil ve sözler önemlidir, sadece âşık olmayız âşık olma hakkında, ilişkiler hakkında, kadınlar ve erkekler hakkında, kadın olma ve erkek olma hali üzerine konuşuruz; etrafımızda bu konu üzerine konuşulanları bazen edilgen biçimde duyar, bazense etkin biçimde biz konuşuruz; aşkın gizemlerini, bir cinsiyete ait olmanın kapsamını anlamaya, anlamlandırmaya çalışırız. Bu biz istemesek de olur. Bazen bir toplu taşıma aracında aşk hakkında bir şarkı duyarız, bazen metroda yanımızdakilerin sevdikleri hakkındaki konuşmalarına kulak misafiri oluruz, başka bir zaman radyoda aşkla ilgili bir sohbeti dinleriz. Dille sadece aktif şekilde, sözleri kullanarak ilişki kurmayız, aynı zamanda onun pasif alıcılarıyızdır. Bazen çarpar, etkiler, sarsar; bazense sadece sözdür. Ama dünyada hiç kimse yoktur ki bu konularda –dili kullanarak– söylenenleri, yazılanları, konuşulanları işitmesin, onlara maruz kalmasın. Lacan en basit anlamda, insani dünyanın kurulmasında dilin önemine dikkat çeken en önemli kişilerdendir. Dille, konuşmayla, sözle yapılabilecekleri ve dilin sınırlarını tayin etmekte oldukça ileri gitmiş bir teorisi ve klinik pratiği vardır. Bu geleneğe bağlı olarak ileri düzeyde eğitim almış bir psikanalist olan Bruce Fink, kitabı okudukça göreceğiniz üzere, bu klinik-teorik pratiğin inceliklerini özenle aktarıyor. Fink’in hedefi, Lacan’ın yazdıklarını, yirmi küsur yıl süren sözlü seminerlerini yalıtıp içinden bir aşk teorisi çıkarmak olmasa da Lacan’ın bu konudaki belli başlı görüşlerini bu kitapta bulmak mümkün. Sonrası içinse herkes kendi okumasını yapabilir.