Yaşam Bilgisi // Georges Canguilhem

OKUMA PARÇASI

GİRİŞ:

DÜŞÜNCE ve CANLI

Bilmek, analiz etmektir. Bunu söylemek kolay ama doğrulamak zor, çünkü bilgi sorunuyla uğraşan her felsefe bilme işlemlerine dikkat kesildiği için bilmenin anlamından uzaklaşır. Bu soruna karşı olsa olsa bilginin yeterliliği ve saflığını kabullenip bir cevap verilir. Fakat bilmek için bilmek en az yemek için yemek veya öldürmek için öldürmek ya da gülmek için gülmek kadar anlamsızdır, çünkü hem bilmenin bir anlamı olması gerektiğinin hem de bilgi içinde kendinden başka herhangi bir anlam bulmayı reddetmenin itirafıdır.

Bilmek analiz etmek olsa da mesele tabii ki burada kalmaz. Ayrıştırmak, indirgemek, açıklamak, teşhis etmek, ölçmek, denklemlere dönüştürmek: Bunların hepsi aklın menfaatine olmalı, zira, belli ki bunlar keyif alma pahasına yapılıyor. Doğa kanunlarından değil doğanın kendinden keyif alırız, sayılardan değil niteliklerden, bağıntılardan değil varlıklardan haz alırız. Nihayetinde bilgiyle geçinmeyiz. Bayağılık mı bu? Belki. Küfür mü? Ama neden? Baz insanlar kendilerini bilgi yaşamına adadı diye insanın gerçekten sadece bilim içinde ve bilim vasıtasıyla yaşayabileceğine inanmalı mıyız?

Bilgi ve yaşam arasında temel bir çatışma olduğunu o kadar kolay kabul ederiz ki bunların birbirinden karşılıklı hoşnutsuzluğu sadece bilginin yaşamı yıkması ya da yaşamın bilgiyi küçümsemesiyle sonuçlanır. O zaman da berrak yani şeffaf ve durağan bir entelektüalizm ile sisli yani hem faal hem de bulanık bir mistisizm arasında seçim yapmaktan başka bir seçeneğimiz kalmaz.

Fakat bu çatışma insanın düşüncesi ve yaşamı arasında değil, insanın yaşam bilincindeki dünya ve insan arasındadır. Düşünce, insanın dünyadan salıverilmesinden ibarettir; bu da bizi beliren engellerden kendimizi geri çekmeye, onları sorgulamamıza, onlardan şüphe duymamıza (düşünce yüktür* vs.) yol açar. Somut tabirle söylersek şayet, bilgi engellerin azaltılması yoluyla güvenlik arayışı demektir; benzeşme vasıtasıyla işleyen kuramların inşası anlamına gelir. Bu sebeple, insan ve ortam arasındaki gerilimlerin doğrudan ya da dolaylı çözülmesi için genel bir yöntemdir. Ancak, bilgiyi bu yolla tanımlamak, onun anlamını amacında bulmak manasını taşır, bu amaç da insana yeni bir dünya dengesi, yaşamının yeni bir biçimi ve örgütlenmesini sunmaktır. Bilginin yaşamı yıktığı doğru değil; daha ziyade, bilgi yaşam tecrübesini çözer, böylece arızalarını analiz etmeye girişir ki ihtiyat gerekçelerini (zeka, bilim vs.) ve hatta başarı yasalarını yaşamdan soyutlasın ve nihayetinde yaşamın insansız, insanla ve insan dışında yaptığı şeyleri insanın yeniden yapmasına yardım etsin. Sonuç olarak, insanın durumunda olduğu gibi, düşünce ve bilgi, yaşamı düzenlemek adına yaşam içine kazınmışsa bu yaşam kör ve aptal bir mekanik güç olamaz, her ne kadar düşünce ve yaşam karşılaştırıldığında böyle olduğunu hayal etmek hoşumuza gitse de. Üstelik yaşam mekanik olsaydı bile ne kör ne de aptal olabilirdi. Yalnızca ışığı arayan varlık kör olabilir ve yalnızca anlam kattığını iddia eden varlık aptal olabilir.